Tarih etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
Tarih etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

7 Kasım 2023 Salı

Türk Kaganlığınıŋ (KökTörükleriŋ) Bayrağı

Her hakkı saklıdır.

Aşağıdaki Çince kaynaklar Türkleri eŋ detaylı aŋlatan kaynaklardır. Bu kaynaklarıŋ  ilk bölümleri Aşina destanını da aŋlatır (bakıŋız: https://kok-turk.blogspot.com/2022/05/cin-kaynaklarnda-asina-destan.html)

  1. JOU ŞU (周書), 50. Cild : https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%91%A8%E6%9B%B8/%E5%8D%B750
  2. BEİ Şİ (北史), 99. Cild : https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8C%97%E5%8F%B2/%E5%8D%B7099
  3. SUİ ŞU (隋書), 84. Cild : https://zh.wikisource.org/wiki/%E9%9A%8B%E6%9B%B8/%E5%8D%B784
İlk iki kaynakta Türk Kaganlığınıŋ bayrağı ile ilgili şu tanımlama geçmektedir:
附離 (Fu Li) = Böri (Kurt)

突厥旗幟是白色的。只要接受了突厥的封號,向突厥俯首稱臣,就得接受突厥的狼頭纛。狼是突厥人的圖騰,因此突厥人的旗纛上就畫著一個金狼頭,突厥語為「附離」。
Ayrıca Aşina destanınıŋ soŋunda sarayın kapısına asılan kurt başı için ayrıca şuŋa bakabilirsiŋiz:

12 Mayıs 2022 Perşembe

Çin Kaynaklarında Aşina Destanı

Her hakkı saklıdır.

Türkleriŋ KökBöri'den Türeyiş Destanı (Aşina Destanı) üç Çince kaynakta aŋlatılır.
  1. JOU ŞU (周書), 50. Cild : https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%91%A8%E6%9B%B8/%E5%8D%B750
  2. BEİ Şİ (北史), 99. Cild : https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8C%97%E5%8F%B2/%E5%8D%B7099
  3. SUİ ŞU (隋書), 84. Cild : https://zh.wikisource.org/wiki/%E9%9A%8B%E6%9B%B8/%E5%8D%B784
Bu üç kaynağın ilk paragraflarındaki Eski Çinceyi günümüz Türkçesine çevirmeye çalıştım. Aşağıdaki belgeler tarafımdan hazırlanmıştır. Normalde eski Çinceniŋ kendine has deyimleri var ve günümüz Türkçesine çevirince bazen aŋlamsız bazen komik oluyor. Olabildiğince günümüz Türkçesine uyarlamaya çalıştım.

Siz de aynı destanı üç farklı kaynaktan okuyup tüm destanı kafanızda canlandırabilirsiŋiz.

Destanıŋ soŋunda sarayın kapısına asılan kurt başı için ayrıca şuŋa bakabilirsiŋiz:

27 Mart 2022 Pazar

Köçürme

Her hakkı saklıdır.

Mangala, Mankala, Mancala değil Köçürme!

Mangala/Mankala/Mancala, Arabca "مِنْقَلَة (minkale) = iletki" sözcüğü "نقل (nakil) =iletme" kökünden geliyor. Bu oyun, gerçekten de eski Türk oyunudur ve gerçek Türkçe adı "Köçürme" (göçmek kökünden) olarak Dîvan-ı Luğat'it-Türk'te (1069-1072) geçmektedir. Oyunda kumalaklarıŋ (oyun taşları) sürekli sağa taşınmasından dolayı iletmek, göçmek gibi sözcüklerden oyunun adı türemiş:

Dîvan-ı Luğat'it-Türk'teki kaydı:

Osmanlı döneminde Minkale adıyla oynanan bu oyun, günümüz Türk dünyasında Tokuz Kumalak (
Тоғыз-құмалақ, Kazakistan), Tokuz Korgool (Тогуз коргоол, Kırgızistan) adlarıyla da bilinmektedir. Türkler bu oyunu 4000 yıldır oynamaktadır. Dünyadaki eŋ eski (MÖ 3000-2000 yılları) Köçürme tahtası, kaya üzerine oyulmuş olarak Kazakistan’da, Almatı yakınlarındaki Dastarbası Mağarası’nda bulunmuştur. Araştırmalar, oyunuŋ Tunç devrinden beri Türklerde mevcud olduğunu göstermektedir. Saka, Hun, KökTürk, Uygur, Karahanlı, Selçuklu, Osmanlı, Memlük dönemlerinde oynanmıştır. Köçürme'niŋ bir çeşidi olan Tokuz Korgol oyunu, Manas Destanı’nda geçmektedir.

Tokuz Kumalak (Kazakistan) = Tokuz Korgool (Kırgızistan)

Eski model bir Nokia telefonda Köçürme oyunu:

Köçürme ve Tokuz Kumalak / Tokuz Korgool oyunlarınıŋ kuralları:

22 Şubat 2022 Salı

İlk Törük Hekimi

Her hakkı saklıdır.

728’de Tibet’iŋ 38. kralı olan Trisoŋ Deutsen döneminde Tibet’iŋ Samye kentinde düzenlenen Uluslararası Tıbb Konferansınıŋ katılımcıları arasında, Bilge Kagan'ıŋ başında olduğu 2. KökTörük Kaganlığından bir Törük hekim de bulunmuştu, adı SEŊDO ODÇEN idi ve bėş tıbb kitabı yazmıştı:
  1. Üç Kara Eser
  2. Deŋiz Kabuğu Çizimleriniŋ Gözü
  3. Turkuaz Ağ: Şifalı Bitkiler Ormanına Giriş
  4. 500 Bölümlük Gunasata
  5. At Tıbbınıŋ Aynası - Üç Cild (Veterinerlikle ilgili)
Sadece bu kitablardan, KökTörükleriŋ sadece taşa yazmadığı, aslında gėŋiş bir edebiyata sahib oldukları ve o dönemde kitablar yazdıkları aŋlaşılmaktadır.

8. yüzyılda saray hekimliği yapan üŋlü Tibet doktoru Gyu-thog'a bazı milletleriŋ ilk doktorlarınıŋ adları sorulduğunda ilk Törük (Drugu) hekiminiŋ adını Bagatur (Mete Han) döneminde yaşayan BIGUTA olduğunu söylemişti. Karluklarıŋ (Garlok) ilk hekimi ise HARINA idi.

Kaynak: Ven Rechung Rinpoche, "Tibetan Medicine", sayfa 207, California Üniversitesi Yayınları, 1973.

15 Şubat 2022 Salı

Kagan, Kan, Han, Hakan

Her hakkı saklıdır.

KökTörükler döneminde (551-745) çoğunlukla Kagan = 𐰴𐰍𐰣 , seyrek olarak da Kan = 𐰴𐰣 (Tuñukuk yazıtı) Kān (Kaan) = 𐰴𐰀𐰣 (Karı Çor Tigin yazıtı) olarak yazılmıştır. O dönemde tüm Törük boyları Törük üsüklerini (harflerini) kullanıyordu. Eski Uygurlar 745'de KökTörükleri yıktıktan soŋra 840'a kadar Törük üsüklerini kullanmağa devam ėttiler. 840'lardan soŋra Maniheizm'in ėtkisinde kalan Eski Uygurlar ürüŋ başı (alfabeyi) değitirdiler; Törük üsüklerini bırakıp Soğdlarıŋ yatay yazdığı ürüŋ başa bazı üsükler ekleyip dik yazmak sûretiyle eski Uygur yazısını oluşturdular. Dîn değiştiren eski Uygurlar bu dîni aldıkları milletlerden sözcükler de aldılar (tıpkı İslâm'ıŋ kabûlunden soŋra Arabça, Farsça sözcükleri almamız gibi) ve bu dönemde h, f, j, c sesleri Törükçeye girmeye başladı. Eski Uygurlar hem Kagan = ᠬᠠᠭᠠᠨ (Oguz Kagan Destanı) hem de Kan = ᠬᠠᠨ (Altun Yaruk) yazdılar. Hakan = خاقن sözcüğü ise Arab yazarlarıŋ Törük ve Moŋgol kaganları için kullandıkları, Kagan'ıŋ Arabçalaşmış şeklidir.

17 Ocak 2022 Pazartesi

Törük Evi

Her hakkı saklıdır.


Etrafına Teŋri 𐱅𐰭𐰼𐰃 'niŋ dört üsükü konan bu şekil, aslında Törük evlerinde (öylerinde) tepede bulunan çember kasnaktır ve Tüŋlük (gündüzlük) dėnir. Aşağıda Tüŋlük fotoğraflarını görebilirsiŋiz.

Afyonkarahisar, Emirdağ merasında Anadolu Yörükleri Tüŋlüke Uk kamışlarını eklerken.

ŋlük, Çaŋırak ( = halka) ve Kol Bağı

Keregü

8 Aralık 2021 Çarşamba

And / Yemin İçmek

Eski Türklerde iki kişi yemin içecekleri veya kan kardeşi olacakları zaman bir kase kımıza, el ayalarına veya bileklerine kesik atarak kan damlatır ve ikisi de o kımızdan içerdi. Onun üçün "yemin içmek", "and içmek" deyimlerinde "içmek" kullanıyoruz. KökTürükçedeki (a)nd / (a)nt harfi de bu kase ve içinde kan damlasını temsilen 𐰦 veya 𐰧 kullanılmıştır. Bu sahneyi Tomırıs (Temir, demir) Katun filminde de görüyoruz.



28 Kasım 2021 Pazar

Törüklerde Kağıd Üzerinde İlk Metin

Selüloz Kağıd Orta Asya'da 751'de, Bağdad'da 793'te kullanıldı. Kağıd Avrupa'da ise ilk kez 1151'de İspanya'da üretildi. Aşağıda kağıd üzerine yazılmış eŋ eski Türkçe metni (M.S. 796) göreceksiŋiz. Bundan 130 yıl öŋce Orhun yazısı ilk çözüldüğünde bilim dünyası şaşırmıştı! Öyle ya, barbar Türkler 1500 yıl öŋce yazı mı yazıyorlardı? Halbuki biz Türkler onlardan 350 yıl öŋce kağıd kullanıyorduk.
Resmiŋ kaynağı: Eski Türklerde Yazı, Kağıt, Kitap ve Kağıt Damgaları, Şinasi Tekin, Eren Yayıncılık, 1993, İstanbul.

Ergenekon (Ergüne Gun)

Ergenekon = "Ergüne Gun = ᠡᠷᠭᠦᠨ᠎ᠡ ᠭᠤᠨ = Gėŋiş Dik Kayalık"

Bize İlhanlı'dan gelen Moŋgolca "Ergüne Gun" adı "Gėŋiş sarp" aŋlamına gelir. Ergenekon destanınıŋ birden çok sürümü var. İlki WuSun'larla ilgili. İkincisi GaoÇe ya da Diŋliŋ'lerle ilgili. Üçüncüsü de "Türk" Hanedanı ile ilgili. Eŋ soŋ İlhanlı döneminde yazılan, Reșîdüddîn Fazlullah Hemedanî (1247 – 1318), Cami'üt-Tevarih (جامع التواريخ) adlı eserinde aŋlatılan İlhanlı dönemi sürümünde efsaneniŋ adı Moŋgolca Ergüne ( ᠥᠷᠭᠡᠨ = gėŋiş) + Gun ( ᠭᠤᠨ = yar, sarp, dik kayalık) 'dur. Diğer dėyişle söz konusu vadiniŋ dik dağlarla çevrili gėŋiş bir vadisi olduğu özelliği, adına yansıtılmış.

Buradan, aynı efsaneniŋ Türk değişkeninin adını bilmiyoruz; çünkü hiçbir yėrde yok. Moŋgolca "Ergüne Kun = ᠡᠷᠭᠦᠨ᠎ᠡ ᠭᠤᠨ " uŋ eski Türkçesi "Kėŋ yar" ya da "Kėŋ koz" ama eski Türkler dönemindeki adı bu olmayabilir, bu sadece bir tahmin.

Aşina destanınıŋ Çince kaynaklarında anlatımı :

Göktürkleri kuran Aşina hanedanınıŋ arması kurttur (kurt tüm Türk boylarınıŋ arması değildir). Aşina, yabancı kaynaklarıŋ Türkler için kullandığı bir ünvandır. Türkçe metinlerde Aşina geçmez. Kurt başlı tuğ bağımsızlığıŋ simgesidir. Göktürkleriŋ kökeni, Tarbagatay dağlarının doğusunda kalan bozkırlarda ( = Cungarya = bugünkü doğu Türkistan içinde) başlar. Aşina ailesi baskına uğradıktan soŋra kuzeye, Ergenekon’a kaçar; Altay dağlarınıŋ güney eteklerine yėrleşirler. Öŋce Ruan Ruan'lara bağlanırlar, soŋra bağımsızlıklarını ilan ėderler ve Türk Kağanlığını (Göktürkler) kurarlar. Türk sadece Aşina kabilesiniŋ adı değildir. Aşina, Orta Asyada yaşayan Türk kökenli halklarıŋ eŋ üst düzey kimliğidir. Çin kaynaklarında “Kendilerine Böri dėrler, bu asıllarını unutmamak içindir” dėnir.

6 Aralık 2020 Pazar

Eski Törükçede Rakamlar

Her hakkı saklıdır.

6. - 9. yüzyıllar arasında yazılan KökTörük üsüglü eserlerde rakam kullanılmamıştır. Sayılar hep yazıyla yazılmıştır. Maalesef günümüzde KökTörükçe rakam diye şekiller uydurulmaktadır. Böyle uyduruk rakamlara itibar ėtmektense bazı Törük boylarınca kullanılmış aşağıdaki rakam sistemlerine bakılabilir. Bunlar:
1 - Çuvaş rakamları (sağdan sola)
2 - Macar - Sekel rakamları (sağdan sola)
3 - KökOguz (Gagauz) rakamları (soldan sağa)

Bu rakam sistemleri, soldan sağa giden Roma ve Etrüsk rakamlarına temel görünümde beŋzese de detaylarda çok farklılıklara sahiptir. Çuvaş ve Macar-Sekel rakamları KökTörük yazısı gibi sağdan sola giderken, KökOguz rakamları soldan sağa gider.

1- Çuvaş Rakamları

Toplamsal mantıkla "sağdan sola" yazılır.
1989 :   1000+500+100+100+100+100+50+10+10+10+5+1+1+1+1
2173 :   1000+1000+100+50+10+10+1+1+1



2 - Macar - Sekel Rakamları

İki yöŋtemle "sağdan sola" yazılır:

1 - Toplamsal mantık

1989 :   1000+ 500+100+100+100+100 +50+10+10+10+5+1+1+1+1
2173 :   1000+1000 +100+50+10+10+1+1+1

2- Çarpımsal mantık

1989 :   1000+ 9 (= 5+1+1+1+1) * 100 +50+10+10+10+5+1+1+1+1
2173 :   2 (= 1+1) * 1000 +100+50+10+10+1+1+1



3 - KökOguz Rakamları

Toplama ve Çarpma mantığı beraber kullanılarak "soldan sağa" yazılır. Örneğin:
95 :   20+20+20+20+5
142 :   100+20+20+1+1
610 :   5*100+100+10
1005 :   10*100+5